Έρευνα: Ποια τρόφιμα θέλουν οι καταναλωτές;

Αυτά που επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον… και μάλιστα, οι  2 στους 3 καταναλωτές  της ΕΕ είναι  πρόθυμοι να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες.

Αυτό είναι το κύριο εύρημα της έρευνάς μας, που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC)  μαζί με την ΕΚΠΟΙΖΩ και άλλα 11  μέλη της σε 11 χώρες.

Και σήμερα, μόλις δύο εβδομάδες αφότου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την  Στρατηγική της για  ένα  δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων, δημοσιοποιούμε τα αποτελέσματα της έρευνάς μας.

Όμως, οι καταναλωτές, στην προσπάθειά τους αυτή αντιμετωπίζουν εμπόδια και  χρειάζεται να διευκολυνθούν. Δηλαδή, να βρίσκουν πιο εύκολα τα τρόφιμα που επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον, να υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά τους, να έχουν οι ίδιοι βελτιωμένη πληροφόρηση. Καθώς η πανδημία COVID-19 αλλάζει  γρήγορα τις διατροφικές μας προτιμήσεις και συνήθειες[1], η έρευνά μας - που διενεργήθηκε μερικούς μήνες πριν από το ξέσπασμά της - δείχνει ότι οι καταναλωτές είχαν ήδη διάθεση για πιο βιώσιμες διατροφικές επιλογές.

Σίγουρα είναι δύσκολο να προβλεφθεί εάν και πόσο θα διαρκέσουν αυτές οι τάσεις όπως η μαγειρική στο σπίτι ή η αυξημένη ζήτηση για τρόφιμα τοπικής παραγωγής.

Όμως, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επενδύσουν στις τάσεις αυτές αξιοποιώντας τες στις περιπτώσεις που μπορούν να  συμβάλλουν σε ένα πιο ανθεκτικό και βιώσιμο σύστημα τροφίμων.

Οι μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των νοικοκυριών της ΕΕ προκαλούνται από την κατανάλωση τροφίμων, ενώ η θέρμανση των κτιρίων και οι  μετακινήσεις ακολουθούν, κυρίως με την χρήση ιδιωτικού αυτοκινήτου[2].
Τα λοιπά κύρια ευρήματα της έρευνας  είναι τα ακόλουθα:

1. Οι καταναλωτές τείνουν να υποτιμούν τον αντίκτυπο των δικών τους διατροφικών συνηθειών στο περιβάλλον, αλλά οι περισσότεροι γνωρίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των συνηθειών διατροφής γενικά.
2. Τα δύο τρίτα των καταναλωτών είναι πρόθυμα  να αλλάξουν τις διατροφικέςτους συνήθειες για χάρη του περιβάλλοντος.
3. Η τιμή, η έλλειψη γνώσεων, οι ασαφείς πληροφορίες και η περιορισμένη  ποικιλία βιώσιμων επιλογών είναι αυτά που εμποδίζουν τους  περισσότερους  καταναλωτές να τρώνε πιο βιώσιμα[3].
4. Λίγο πάνω από το 40% των καταναλωτών δηλώνουν ότι είτε έχουν σταματήσει να τρώνε κόκκινο κρέας είτε το έχουν μειώσει λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών
5. 84% πιστεύει ότι οι εθνικές κυβερνήσεις δεν κάνουν αρκετά[4]για να ενθαρρύνουν/προωθήσουν την βιώσιμη κατανάλωση των τροφίμων, όπως δημόσιες εκστρατείες ενημέρωσης, κίνητρα κλπ.

Πιο συγκεκριμένα, στις 11 χώρες που διεξήχθη η έρευνα, η πλειοψηφία των καταναλωτών:

• Συμφωνεί με την υποχρεωτική αναγραφή πληροφοριών αειφορικού χαρακτήρα στην ετικέτα των τροφίμων. Το υψηλότερο ποσοστό  αποδοχής σημειώνεται στην Αυστρία με 68.0%, ενώ το χαμηλότερο στην Ολλανδία, με 43,2%. Στην Ελλάδα είναι 61.3%

• Συμφωνεί με την επιβολή αυστηρότερων περιβαλλοντικών προδιαγραφών στους αγρότες. Το υψηλότερο ποσοστό  αποδοχής σημειώνεται στην Ιταλία με 54.5% και το χαμηλότερο στην Σλοβακία  με 39.2%. Εξαίρεση αποτελούν Βέλγιο και Ολλανδία με ποσοστά αποδοχής 28.9% και 20.9% αντιστοίχως. Στην Ελλάδα είναι 40.8%

• Συμφωνεί με την παροχή κινήτρων στους αγρότες  για πιο αειφορική  παραγωγή τροφίμων. Το υψηλότερο ποσοστό  αποδοχής σημειώνεται στην Σλοβενία με 63.4% και το χαμηλότερο στην Ολλανδία με 37%. Στην χώρα μας είναι 60.6%

• Διαφωνεί με την υψηλότερη φορολόγηση και επομένως την ακριβότερη τιμή των τροφίμων που επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον. Το υψηλότερο ποσοστό   σημειώνεται στην Ελλάδα, με 60.1%,  ενώ το χαμηλότερο στην Ιταλία, με 34,5%

• Διαφωνεί με την απόσυρση από τα ράφια των τροφίμων που επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον. Το υψηλότερο ποσοστό   σημειώνεται στην Λιθουανία, με 58.6% και το χαμηλότερο στην Ιταλία, με 35.1%. Στην χώρα μας, διαφωνεί το 40,3%

• Διαφωνεί με την άποψη ότι η   Ε. Ένωση δεν θα έπρεπε να είναι πιο ενεργητική όσον αφορά τις βιώσιμες πολιτικές για τα τρόφιμα, εκτός εάν άλλες χώρες, όπως η Κίνα ή οι ΗΠΑ κάνουν το ίδιο. Το υψηλότερο ποσοστό   σημειώνεται στην Γερμανία με 64.1% και το χαμηλότερο στην Ολλανδία με 41.1%. Στην χώρα μας, είναι 57.8%. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει  υψηλές προσδοκίες και απαιτήσεις των πολιτών από την ΕΕ να δρα πρωτοποριακά και συντονισμένα.

• Δέχεται να αντικαταστήσει  την κατανάλωση  κόκκινου κρέατος με φυτικής προέλευσης τρόφιμα, όπως όσπρια, ’ μπιφτέκια’  και άλλα, ελάχιστα επεξεργασμένα ( βραστά, λαδερά, γιαχνί). Το υψηλότερο ποσοστό  αποδοχής σημειώνεται στην Ιταλία, με 75.1% και το χαμηλότερο στην χώρα μας, με 49.1%

• Αρνείται να αντικαταστήσει  την κατανάλωση  κόκκινου κρέατος ως εναλλακτική πηγή πρωτεϊνών με:

- Έντομα και παράγωγά τους. Το υψηλότερο ποσοστό  άρνησης σημειώνεται στην Ελλάδα με  85,7% και το  χαμηλότερο 65.5% στην Ιταλία

- Κρέας παρασκευασμένο στο εργαστήριο ( από καλλιέργεια κυττάρων). Το υψηλότερο ποσοστό άρνησης σημειώνεται στην Σλοβακία, με 79,3% και το χαμηλότερο στην Ολλανδία, με 54,2%. Στην Ελλάδα είναι 74,5%

- Φυτικά υποκατάστατα του κρέατος, παρασκευασμένα μόνο από συστατικά που δεν περιέχουν Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (μεταλλαγμένα). Το υψηλότερο ποσοστό  άρνησης σημειώνεται στην Σλοβακία, με 55.7% και το χαμηλότερο στην Πορτογαλία, με 27%. Στην Ελλάδα είναι 42.5%

- Φυτικά υποκατάστατα του κρέατος, παρασκευασμένα  από συστατικά που  περιέχουν Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς. Το υψηλότερο ποσοστό  άρνησης σημειώνεται στην χώρα μας, με 82.3% ενώ το χαμηλότερο στην Ολλανδία, με 54.4%

Ταυτότητα της έρευνας

• Πραγματοποιήθηκε σε 11 χώρες   (Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία,  Λιθουανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβακία,  Σλοβενία)  τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 2019 από 12 οργανώσειςκαταναλωτών  μεσυντονισμότου BEUC:   Επιμελητήριο Εργασίας-Αυστρία,  Test Achats/Test Aankoop-Βέλγιο, vzbv-Γερμανία, ΕΚΠΟΙΖΩκαιΚΕΠΚΑ-Ελλάδα, Altroconsumo- Ιταλία, OCU-Ισπανία Lietuvos vartotojų organizacijų aljansas-Λιθουανία), Consumentenbond- Ολλανδία, DECO-Πορτογαλία,Spoločnosti ochrany spotrebiteľov-Σλοβακία, Zveza Potrošnikov Slovenije-Σλοβενία).
• Διενεργήθηκε διαδικτυακά τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 2019 από εξειδικευμένη εταιρεία σε πάνω από 11.000 καταναλωτές ( 903 στην Ελλάδα, 465 άνδρες, 438 γυναίκες), ηλικίας 18-74 ετών

Στόχοι:

•  η διερεύνηση των αντιλήψεων, προτιμήσεων, προσδοκιών των καταναλωτών ως προς την βιώσιμη κατανάλωση τροφίμων, τα εμπόδια που συναντούν, τα μέτρα που νομίζουν ότι πρέπει να ληφθούν προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η επιλογή τροφίμων που επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον
• Η  τεκμηρίωση των  απόψεων  των ενώσεων καταναλωτών ως προς το ποια κατεύθυνση πρέπει να προχωρήσουμε, προκειμένου να πετύχουμε ‘ένα δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα τροφίμων’, στα πλαίσια της αντίστοιχης Στρατηγικής ΕΕ και των επικείμενων μέτρων εξειδίκευσής της
• Η συμμετοχή των ενώσεων καταναλωτών  στην συζήτηση που τώρα ξεκινάει για τον μετασχηματισμό της παραγωγής τροφίμων, με τεκμηριωμένες προτάσεις

Η Πρόεδρος της ΕΚΠΟΙΖΩ, Ελένη Αλευρίτου είπε:

“Πιστεύω ότι η πρόσφατη πανδημία έκανε σαφή σε όλους μας τα καταστροφικά αποτελέσματα κάποιων  διατροφικών συνηθειών και ελπίζω να διδαχθήκαμε όλοι ότι δεν πρέπει να εισβάλλουμε επιθετικά στις ‘κατοικίες’ άλλων ειδών… ότι επιβάλλεται να συμβιώνουμε, μαζί τους, ως τμήματα του φυσικού συνόλου στο οποίο ανήκει και το ανθρώπινο είδος… και ότι είμαστε υποχρεωμένοι να συνεργαζόμαστε, αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως άτομα και κοινωνία.

Η ανάγκη αλλαγής του τρόπου παραγωγής τροφίμων και όλης της πορείας τους μέχρι την κατανάλωση, είναι κοινά αποδεκτή. Αλλά, χρειάζεται να συμφωνήσουμε με ποιο τρόπο  θα γίνει  αυτός ο μετασχηματισμός.  

Είναι σημαντικό το ότι τα 2/3 των ευρωπαίων καταναλωτών είναι πρόθυμα  να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες για χάρη του περιβάλλοντος. Η έρευνά μας προσδιόρισε προς  ποια κατεύθυνση επιθυμούν να γίνουν οι αλλαγές.

Τώρα, είναι στο χέρι των εθνικών κυβερνήσεων να ενεργήσουν κατάλληλα ώστε να προστατευθεί το περιβάλλον και να ανταποκριθούν στις επιθυμίες των πολιτών τους, εφαρμόζοντας στο ακέραιο την Στρατηγική ‘από το αγρόκτημα στο πιάτο’.

Αλλά δεν θα  καταφέρουν  μόνοι τους το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα  αν δεν υπάρξει, συνεργασία όλων των συντελεστών παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων… μόνο ‘έτσι θα διαμορφώσουμε εις το διηνεκές, το μέλλον του γένους των ανθρώπων..”