Οι συνθήκες διαβίωσης των εκτρεφόμενων ζώων έχουν σημασία για τους Ευρωπαίους καταναλωτές

Η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC), σε συνεργασία με τη Διεθνή Καταναλωτών, μέλος των οποίων είναι η Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ και τους Euroconsumers[1], πραγματοποίησαν έρευνα σε οκτώ κράτη – μέλη της Ε.Ε[2]. αναφορικά με τη γνώμη και τις προσδοκίες των Ευρωπαίων καταναλωτών για την υιοθέτηση, από πλευράς παραγωγής, καλών πρακτικών μεταχείρισης των εκτρεφόμενων ζώων, καθώς και την αναγκαιότητα να εφαρμοστεί μια πιο αυστηρή νομοθεσία προς αυτή την κατεύθυνση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2023 και - μεταξύ άλλων - διερευνήθηκαν οι συνήθειες των καταναλωτών ως προς την κατανάλωση κρέατος και ψαριού, οι αντιλήψεις τους για τη βελτίωση της διαβίωσης των εκτρεφόμενων ζώων, συμπεριλαμβανομένης της επιθυμίας τους για βελτιωμένη νομοθεσία, η προθυμία τους να καταβάλλουν επιπλέον αντίτιμο προκειμένου να καταναλώνουν ποιοτικά καλύτερο κρέας που έχει παραχθεί σε βελτιωμένες για τα ζώα συνθήκες διαβίωσης, καθώς επίσης και τον βαθμό κατανόησης των ετικετών στα προϊόντα, οι οποίες γνωστοποιούν την καλή διαβίωση των ζώων.

Παρά τις δεσμεύσεις της Ε. Επιτροπής να προχωρήσει σε μια συνολική αναθεώρηση της νομοθεσίας της Ε.Ε. για την ευζωία των εκτρεφόμενων ζώων μέχρι το 2023, έχει μέχρι σήμερα εισάγει μόνο ένα μικρό μέρος της αρχικά προβλεπόμενης δέσμης προτάσεων, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής κατάργησης των κλουβιών. Στο πλαίσιο αυτό, η έρευνα του BEUC στοχεύει στην παροχή  χρήσιμων  πληροφοριών από την πλευρά των καταναλωτών στα ζητήματα αυτά, ώστε να ληφθούν υπόψη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην επόμενη νομοθετική πρωτοβουλία και ταυτόχρονα να αναδείξει τη γενικότερη ανάγκη για βιώσιμη κτηνοτροφία.  

Τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας         

Οι καλές συνθήκες διαβίωσης των ζώων φαίνεται πως είναι παράγοντας που ενδιαφέρει τους Ευρωπαίους καταναλωτές και μάλιστα παίζει σημαντικό ρόλο στις αγοραστικές τους επιλογές. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι τρέχουσες συνθήκες διαβίωσης δεν είναι αρκετά καλές, με τους 9 στους 10 να θεωρούν σημαντική την εφαρμογή νέας, πιο αυστηρής νομοθεσίας, με στόχο τη βελτίωση της ευημερίας των ζώων, όπως η παροχή μεγαλύτερου χώρου διαβίωσης, η απαγόρευση κλουβιών και ακρωτηριασμών, όπως το κόψιμο του ράμφους ή της ουράς. Εκτός από τους ηθικούς λόγους άλλωστε, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εκτρεφόμενων ζώων συνδέεται με υγιεινότερο και ποιοτικότερο κρέας.

Καταναλωτικές συνήθειες ως προς την κατανάλωση κρέατος

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η πλειοψηφία των καταναλωτών που συμμετείχε σε αυτή καταναλώνει κρέας, ωστόσο οι περισσότεροι δήλωσαν ότι δεν τρώνε σε καθημερινή βάση. Ειδικότερα, 6 στους 10 απάντησαν ότι τρώνε λιγότερο από πέντε ημέρες την εβδομάδα, ενώ το 18% δήλωσε ότι τρώει καθημερινά. Πολύ λίγοι (5%) είναι αυτοί που δεν καταναλώνουν καθόλου κρέας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν και τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν πως έχει μειωθεί η συχνότητα στην κατανάλωση κρέατος, τουλάχιστον σε καθημερινή βάση, η κατανάλωσή του σε γενικό επίπεδο παραμένει 2 ή 4 φορές υψηλότερη από την προτεινόμενη πρόσληψη στις χώρες της ΕΕ.

Ποιότητα κρέατος και επιπτώσεις στην υγεία

Οι επιπτώσεις των διατροφικών μας συνηθειών στην υγεία και στον πλανήτη απασχολούν όλο και περισσότερο τους καταναλωτές, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας. Μάλιστα, σε παλαιότερη έρευνα του BEUC, στην οποία συμμετείχε και η ΕΚΠΟΙΖΩ, δύο στους τρείς συμμετέχοντες εμφανίζονταν διατεθειμένοι να αλλάξουν τον τρόπο διατροφής τους για περιβαλλοντικούς λόγους. Όσο για το θέμα της ανθρώπινης υγείας, είναι ήδη γνωστό ότι η μεγάλη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος είναι επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία. Η μεγάλη κατανάλωσή του συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου του παχέος εντέρου και διαβήτη τύπου 2, ενώ έχει ταξινομηθεί ως καρκινογόνα από τη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Αποτελούν τα πουλερικά πιο υγιεινή επιλογή; Είναι γνωστή η αντίληψη που επικρατεί ότι το κοτόπουλο είναι υγιεινότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα και ότι η αντικατάσταση της κατανάλωσης των ζωικών προϊόντων με το μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα (όπως το βόειο κρέας) με κοτόπουλο μπορεί να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, το 90% των εκτρεφόμενων για κατανάλωση κοτόπουλων υπόκειται σε συνθήκες μεγάλης και εντατικής εκτροφής, με αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην ευζωία των ζώων όσο και στο περιβάλλον και την υγεία μας, καθώς η εντατική εκτροφή των κοτόπουλων συνδέεται άμεσα με μόλυνση του νερού και του αέρα, με αυξημένη χρήση αντιβιοτικών και αυξημένο κίνδυνο ζωονόσων.

Οικονομικοί περιορισμοί στη δυνατότητα αγοράς κρέατος

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, ένας στους τέσσερις καταναλωτές έχει την οικονομική ευχέρεια να αγοράσει κρέας, όμως το ένα πέμπτο των συμμετεχόντων δυσκολεύεται πολύ. Τα τελευταία χρόνια, με τη μεγάλη αύξηση των τιμών των τροφίμων και της γενικότερης ανόδου του κόστους ζωής στην Ευρώπη, η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών έχει επηρεαστεί σημαντικά.

Όπως είναι αναμενόμενο, οι καταναλωτές που ανέφεραν ότι δυσκολεύονται ήδη να αγοράσουν κρέας, είναι εκείνοι που είναι πιο πιθανό να μειώσουν την κατανάλωσή του σε περίπτωση μιας περαιτέρω ανόδου της τιμής του (73%). Αντίστοιχα σε επίπεδο χωρών, οι καταναλωτές των χωρών της Νότιας Ευρώπης είναι πιο πιθανό να στραφούν στην κατανάλωση περισσότερων οσπρίων και στη μείωση του κρέατος σε αντίθεση με εκείνους της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης οι οποίοι είναι ελαφρώς λιγότερο πρόθυμοι να το πράξουν.

Η ευημερία των εκτρεφόμενων ζώων είναι σημαντική για τους καταναλωτές & επηρεάζει τις αγοραστικές επιλογές τους

Σημαντικά είναι τα ευρήματα της έρευνας αναφορικά με τη συσχέτιση των αγοραστικών επιλογών και της επιθυμίας για καλές συνθήκες διαβίωσης των ζώων παραγωγής, με το 84% των ερωτηθέντων (οι περισσότερες γυναίκες) να δηλώνει ότι η ευζωία των εκτρεφόμενων ζώων έχει κάποια σημασία για αυτούς (για το 41% έχει μεγάλη σημασία). Πολλοί καταναλωτές δήλωσαν ότι η ευζωία των ζώων επηρεάζει τις αγοραστικές τους επιλογές, αν και σε διαφορετικό βαθμό ανάλογα με το είδος των προϊόντων. Ενδεικτικά, έξι στους δέκα περίπου δήλωσαν ότι επηρεάζει σε κάποιο ή και σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές τους στην αγορά νωπών πουλερικών, αλλά όταν αγοράζουν επεξεργασμένο κρέας, λίγο λιγότερο από τους μισούς (το 30% των ερωτηθέντων) δήλωσαν ότι η ευζωία των ζώων τους επηρεάζει σε κάποιο βαθμό. Το  17% των ερωτηθέντων απάντησε ότι επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό.  

Ελλιπής ενημέρωση για τις πρακτικές ευζωίας των εκτρεφόμενων ζώων

Ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν το ενδιαφέρον των καταναλωτών για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των ζώων, μόλις το 3% απάντησε ότι αισθάνεται καλά ενημερωμένο. Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν αρκετά για τις πρακτικές καλής μεταχείρισης των ζώων στη χώρα τους και ότι θα ήθελαν περισσότερο ξεκάθαρες πληροφορίες. Η μεγάλη πλειοψηφία επίσης, θα ήθελε επέκταση των ετικετών που πιστοποιούν την ευζωία των ζώων σε περισσότερα προϊόντα τροφίμων απ’ ότι σήμερα, όπως π.χ., στο κρέας, το γάλα, τα γαλακτοκομικά κτλ. Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, ότι υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των καταναλωτών αναφορικά με τους ισχυρισμούς ετικετών περί καλής διαβίωσης των ζώων καθώς, το ‘πράσινο ξέπλυμα’ (greenwashing) με παραπλανητικούς ισχυρισμούς περί πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον και τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, ενισχύει τη δυσπιστία. 

Σημαντικό επίσης εύρημα, είναι το γεγονός ότι οι καταναλωτές πιστεύουν πως η μετάβαση σε συστήματα μεγαλύτερης ευημερίας θα πρέπει να είναι δίκαιη για τους αγρότες. Τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων (74%) θα ήθελαν η ΕΕ να χρηματοδοτήσει τους αγρότες για την εφαρμογή υψηλότερων προτύπων για την καλή διαβίωση των ζώων.

Συμπερασματικά, τα ευρήματα της έρευνας καταγράφουν την καταναλωτική τάση υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων, η προάσπιση των οποίων προστατεύει ταυτόχρονα το περιβάλλον αλλά και την ανθρώπινη υγεία. Έτσι, οι καταναλωτές ζητούν «καλύτερο» κρέας - που παράγεται με υψηλότερα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων - και την εφαρμογή πιο αυστηρής νομοθεσίας στη χώρα τους. Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές υποστηρίζουν ότι η νομοθεσία αυτή θα πρέπει να είναι δίκαιη για  τους αγρότες, τους οποίους θεωρούν ότι η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει οικονομικά προκειμένου να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε αυτές τις απαιτήσεις. Αρκετοί είναι οι καταναλωτές που δήλωσαν ότι θα ήταν διατεθειμένοι να καταβάλλουν επιπλέον αντίτιμο για τρόφιμα που παράγονται με υψηλότερα πρότυπα καλής διαβίωσης των ζώων, με τους οικονομικά ευκατάστατους να είναι περισσότερο διατεθειμένοι σε σχέση με τους οικονομικά ασθενέστερους.

Επιπλέον, από τα ευρήματα της έρευνας προκύπτει η ανάγκη να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της σήμανσης των τροφίμων που γνωστοποιούν τις συνθήκες εκτροφής των εκτρεφόμενων ζώων, καθώς είναι δύσκολο για τους καταναλωτές να αναγνωρίζουν από τις υπάρχουσες ετικέτες το κρέας που έχει παραχθεί από ζώα που ζουν σε καλές συνθήκες και βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών. Επίσης, ζητούν επέκταση τέτοιου είδους ετικετών σε περισσότερα ζωικά προϊόντα, με περισσότερες και πιο σαφείς πληροφορίες για τις πρακτικές ευζωίας που εφαρμόζονται στη δεδομένη παραγωγική διαδικασία.  

Η Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ., υπερασπιζόμενη το δικαίωμα των καταναλωτών για ποιοτική και υγιεινή διατροφή, υποστηρίζει τα αιτήματα  των ενώσεων καταναλωτών που διενέργησαν την έρευνα και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που λειτουργούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Για περισσότερες πληροφορίες, διαβάστε τη σχετική έκθεση του BEUC.